Zakony i zgromadzenia zakonne na świecie: Karmelitanki Bose

Mniszki Bose Zakonu Najświętszej Maryi Panny z Góry Karmel (OCD)
*Moniales Discalceatae Ordinis Beatissimae Virginis Mariae de Monte Carmelo
*Discalced Nuns of the Order of the Blessed Virgin Mary of Mount Carmel (Discalced Carmelite Nuns)
*Monache Scalze dell'Ordine della Beatissima Vergine Maria del Monte Carmelo (Carmelitane Scalze)
* Monjas Descalzas de la Orden de la Bienaventurada Virgen María del Monte Carmelo (Carmelitas Descalzas)
* Monjas Descalças da Ordem da Bem Aventurada Virgem Maria do Monte Carmelo (Carmelitas Descalças)
* Moniales Déchaussées de l'Ordre de la bienheureuse Vierge Marie du Mont-Carmel (Moniales Carmélites Déchaussées)
*Unbeschuhte Schwestern des Ordens der Allerseligsten Jungfrau Maria vom Berge Karmel (Unbeschuhte Karmelitinnen)

Data i miejsce założenia:
1562 rok - Hiszpania

Założyciele:
św. Teresa od Jezusa
św. Jan od Krzyża

Liczba sióstr na świecie: 11 731 (w Polsce ok. 450)

Karmelitanki Bose obecne są w krajach: Hiszpania, Portugalia, Malta, Włochy, Szwajcaria, Irlandia, Wielka Brytania, Islandia, Francja, Belgia, Holandia, Dania, Norwegia, Szwecja, Finlandia, Niemcy, Austria, Czechy, Słowacja, Polska, Łotwa, Litwa, Ukraina, Węgry, Rumunia, Bułgaria, Chorwacja, Słowenia, Bośnia i Hercegowina, Albania, Grecja, Rosja, Kazachstan, USA, Kanada, Meksyk, Kuba, Haiti, Dominikana, Gwadelupa, Portoryko, Honduras, Gwatemala, Salwador, Nikaragua, Kostaryka, Panama, Kolumbia, Wenezuela, Ekwador, Peru, Boliwia, Brazylia, Paragwaj, Urugwaj, Argentyna, Chile, Egipt, Maroko, Senegal, Wybrzeże Kości Słoniowej, Burkina Faso, Ghana, Nigeria, Kongo-Brazzaville, RD Kongo, Kamerun, Kenia, Tanzania, Rwanda, Uganda, Malawi, RPA, Madagaskar, Reunion, Mauritius, Izrael, Liban, Syria, Pakistan, Indie, Sri Lanka, Tajlandia, Kambodża, Wietnam, Korea Płd., Hongkong, Tajwan, Japonia, Guam, Filipiny, Singapur, Malezja, Indonezja, Timor Wschodni, Papua Nowa Gwinea, Australia, Nowa Zelandia, Samoa, Tonga, Wallis i Futuna.

Dom generalny: każdy klasztor jest autonomiczny

Habit aktualny:
Brak wspólnoty stroju zakonnego.

Strój obowiązujący we wszystkich klasztorach w Polsce, a także:
- w klasztorach m.in. w Albanii, Danii, Finlandii, Ghanie, Islandii, Izraelu, Kazachstanie, Litwie, Malcie, Norwegii, Portoryko, Sri Lance, Szwecji, Tanzanii, Ukrainie.

- w około 20 klasztorach we Francji i USA,

- w około 10 klasztorach w Indiach, Filipinach i we Włoszech,

- w pojedynczych klasztorach m.in. w Australii, Austrii, Belgii, Brazylii, Japonii, Kanadzie, Korei Płd., Niemczech, Portugalii, Wielkiej Brytanii.

Brązowy habit przepasany skórzanym paskiem, brązowy szkaplerz
z prostokątnym wycięciem pod szyją, na głowie biała toka otaczająca twarz, wpuszczona pod szkaplerz, czarny welon, przy boku różaniec

Dopełnieniem stroju jest biały płaszcz chórowy wraz z dodatkowym welonem, zakładany podczas uroczystości oraz w określonych sytuacjach.

Zwykle w klasztorach Karmelitanek Bosych biały welon noszą, oprócz nowicjuszek, także siostry o ślubach czasowych.

Pomiędzy klasztorami mogą istnieć nieznaczne różnice w welonach:

Po lewej: welon najczęściej spotykany w Polsce, ponadto w wielu innych klasztorach na świecie.
Po prawej: welon Karmelitanek z Austrii z klasztoru w Alland.

Welon spotykany w klasztorach w Chorwacji, Słowenii, Bośni i Hercegowinie oraz m.in. w Austrii w klasztorach w Gmunden, Innsbruck-Mühlau
i Rankweil, w Niemczech w klasztorze w Witten oraz w USA w klasztorze
w New Caney.

Welon spotykany w wielu klasztorach na świecie, głównie w krajach Europy Zach. i Ameryki Pn., a także w Polsce w klasztorach w Elblągu i Ełku.

Po lewej: welon spotykany u Karmelitanek na Malcie.
Po prawej: welon używany m.in. w USA w klasztorze w Mobile.

------------------------------------------

W USA w klasztorze w Morristown używany habit
w odcieniu beżowo-szarym.

------------------------------------------

Na Tajwanie używany beżowy habit z brązowym szkaplerzem.

------------------------------------------

Strój obowiązujący we wszystkich lub w większości klasztorów:

- m.in. w Argentynie, Boliwii, Brazylii, Ekwadorze, Guam, Gwatemali, Hondurasie, Malezji, Meksyku, Nikaragui, Nowej Zelandii, Panamie, Paragwaju, Peru, Salwadorze, Samoa, Urugwaju, Wenezueli;

- w około 15 klasztorach w Hiszpanii i USA;

- w pojedynczych klasztorach m.in. w Australii, Austrii, Indiach, Korei Płd., Nigerii, Portugalii.

Różnica w stroju polega na wystających spod szkaplerza na ramionach brzegach toki.
Podobnie jak wyżej, pomiędzy klasztorami również występują nieznaczne różnice w welonach.

Welon używany przez Karmelitanki Bose z klasztoru w Owerri w Nigerii.

------------------------------------------

Strój z dużym drewnianym krzyżem na piersi po lewej stronie używany
w klasztorach w Czechach, w jednym klasztorze w Austrii
oraz w około 8 klasztorach we Włoszech:

Karmelitanki Bose z klasztoru w Bärnbach w Austrii.

Karmelitanki Bose z klasztoru w Tolentino we Włoszech.

Po lewej: Karmelitanki Bose z Czech.

Po prawej: Karmelitanki Bose z klasztoru w Cividino we Włoszech.

------------------------------------------

Strój z białym czepkiem pod welonem zamiast toki otaczającej twarz spotykany m.in. w Syrii, Kambodży oraz w trzech klasztorach w Wielkiej Brytanii i w jednym klasztorze we Francji:

Po lewej: Karmelitanka Bosa z klasztoru w Yzeron we Francji.

Po prawej: Karmelitanki Bose z klasztoru w Aleppo w Syrii.

Welon używany w Wielkiej Brytanii w klasztorach w Dysart
oraz w Dolgellau.

Po lewej: welon Karmelitanek z klasztoru w Quidenham w Wielkiej Brytanii.

Po prawej: Karmelitanka Bosa z Kambodży.

------------------------------------------

Strój z czarnym, prostym welonem obowiązujący we wszystkich
lub w większości klasztorów:

- m.in. we Francji, Hiszpanii, Holandii, Niemczech, RD Kongo, Maroku, Portugalii, RPA, Szwajcarii, na Węgrzech;
- w 6 klasztorach na Filipinach;
- w pojedynczych klasztorach m.in. w Argentynie, Austrii, Belgii, Brazylii, Kanadzie, Wielkiej Brytanii i USA.

Welon używany w klasztorach w Wiedniu w Austrii
oraz w Aachen w Niemczech.

------------------------------------------

Prosty welon z białą wypustką spotykany we wszystkich lub w większości klasztorów:
- m.in. w Indonezji, Irlandii, Kenii, Kostaryce, Papui Nowej Gwinei, Rwandzie, Timorze Wsch., Ugandzie, Wietnamie;
- w około 5 klasztorach w Wielkiej Brytanii i Meksyku;
- w około 10 klasztorach w USA
- w pojedynczych klasztorach w Australii, Belgii, Filipinach, Francji, Hiszpanii, Indiach, Nigerii, Wenezueli oraz Włoszech.

Karmelitanki Bose z klasztoru w Maracaibo w Wenezueli.

Karmelitanki Bose w Wietnamie.

Karmelitanki Bose z klasztoru w Brukseli w Belgii.

Karmelitanki Bose z klasztoru w San Pedro Martir w Meksyku.

Karmelitanki Bose w Irlandii.

Karmelitanki Bose w Indonezji.

Karmelitanki Bose z klasztoru w Bostonie-Roxbury w USA

------------------------------------------

Strój używany w klasztorach w Kolumbii (z wyjątkiem jednego),
na Dominikanie, Kubie oraz w jednym klasztorze w Ekwadorze i Chile
oraz w dwóch w Brazylii:

------------------------------------------

Strój z dużym drewnianym krzyżem na piersi i zwykłym, prostym welonem używany w pojedynczych klasztorach w Austrii i Włoszech:

Po lewej: welon używany w klasztorze w Concenedo di Barzio we Włoszech.

Po prawej: welon używany w klasztorach w Linz i Pottenbrunn w Austrii.

Welon z białą wypustką używany w klasztorze w Monselice we Włoszech.

------------------------------------------

Strój ze zwykłym kołnierzykiem oraz prostym, welonem z biała wypustką używany w klasztorze w Latrobe w USA.

------------------------------------------

Strój z kołnierzykiem o rogach prostych lub zaokrąglonych spotykany
w pojedynczych klasztorach Argentynie, Australii, Francji i Boliwii:

Karmelitanki Bose z klasztoru w Varroville w Australii.

Po lewej: strój używany w klasztorach w Alta Gracia, Mar del Plata i Nueve de Julio w Argentynie.

Po prawej: Karmelitanki Bose z klasztoru w Saint Sever Calvados
we Francji.

Strój używany w klasztorze w Santa Cruz de la Sierra w Boliwii.

------------------------------------------

W Argentynie w klasztorach w Caucete, Luján, Mar del Plata i w San Nicolás, oprócz habitu, na co dzień używany świecki strój w kolorze brązowym z czarnym prostym welonem.

------------------------------------------

W około 9 klasztorach w USA Karmelitanki Bose zrezygnowały z habitów:

Biały płaszcz chórowy zamieniony na strój przypominający albę
u Karmelitanek Bosych z klasztoru w Baltimore.

------------------------------------------

Habity Karmelitanek Bosych z klasztorów obrządku bizantyjskiego:

Greckokatolickie Karmelitanki Bose z Bułgarii.

Melchickie Karmelitanki Bose z Libanu.

Greckokatolickie Karmelitanki Bose z klasztoru w Sugarloaf w USA.

Greckokatolickie Karmelitanki Bose z klasztorów we Francji i Rumunii.

Habit historyczny:

Duchowość:

Mniszki Karmelitanki Bose powołane są do życia w głębokim zjednoczeniu z Bogiem, w ciągłej świadomości Jego obecności oraz do życia w zażyłości z Maryją, Matką Syna Bożego. Żyjąc w ciszy klasztoru, nieustannie ofiarowują Bogu Ojcu swoją modlitwę, codzienne, proste prace, zdolności, słabości, pragnienia - oddając się na służbę Panu Jezusowi oraz współpracując z Nim w dziele Odkupienia. Modlitwą otaczają wszystkich ludzi, w pierwszej kolejności kapłanów i ich posługę, następnie ludzi poszukujących, zagubionych, cierpiących i cały świat. Modlitwą starają się otoczyć każdego, kto o nią prosi i jej potrzebuje. Wierzą, że moc modlitwy sięga tam, dokąd nie dociera żadna pomoc, ani żadne ludzkie działanie. Pozostają wierne życiu oddanemu modlitwie, choćby nawet nagliła konieczność czynnego apostolatu.

Modlitwa zajmuje mniszkom około 8 godzin dziennie i obejmuje m.in.: Mszę Świętą, Liturgię Godzin, którą odmawiają w kaplicy 6 razy w ciągu dnia, ponadto dwie godziny modlitwy myślnej, czytanie duchowne, różaniec odmawiany indywidualnie, Anioł Pański, a także modlitwę osobistą.

Karmelitanki Bose są zakonem kontemplacyjnym, klauzurowym. Swoim życiem naśladują Chrystusa kontemplującego na górze. Karmel w języku hebrajskim oznacza Ogród Boga. Mniszki, żyjąc w odosobnieniu od świata, za murami ścisłej klauzury, zapewniają sobie ciszę zewnętrzną, potrzebną po to, by słyszeć Boga w swoich sercach, oraz samotność, aby móc bardziej ogarniać bóle i troski ludzi żyjących w świecie, a jednocześnie świadczą, że Bóg sam wystarcza. Bo tylko serce wolne od zgiełku może zrozumieć Boże Słowa, tylko serce oderwane i wolne może kochać prawdziwie.

Ścisła klauzura sprawia również, że każdy klasztor Karmelitanek Bosych jest autonomiczny, tzn. posiada własny nowicjat i zarząd, niezależny od innych domów. Kandydatka wstępująca do zakonu wybiera także konkretny klasztor, z którym wiąże się na całe życie, gdyż nie ma w zakonie praktyki przenoszenia sióstr pomiędzy domami.

Ponadto charakterystyczne rysy duchowości zakonu to: powrót do pierwotnego ducha Karmelu, życie w Kościele i dla Kościoła, całkowite ukierunkowanie na modlitwę i kontemplację rzeczy Bożych w celu zjednoczenia z Bogiem, surowe ubóstwo, radykalne wyrzeczenie i wielkoduszne praktykowanie pokuty, życie wspólnotowe zapewniające również przestrzeń dla samotności, a także panujący w klasztorach duch miłości, pokory, prostoty, radości i jedności siostrzanej. Życie wspólnotowe, to w jaki sposób traktują siebie nawzajem, na ile szanują i wspomagają się z życzliwością, jest dla Karmelitanek sprawdzianem, na ile rzeczywiście kochają Boga. Jedność siostrzana zacieśniana jest m.in. podczas dwukrotnej w ciągu dnia rekreacji, kiedy to mniszki zwolnione są z obowiązku milczenia.

Duchowość Karmelu jest duchowością maryjną. Maryjność zakonu koncentruje się na naśladowaniu Najświętszej Dziewicy Maryi w życiu czystym, ubogim i posłusznym, rozważaniu Słowa Bożego i postępowaniu według niego na co dzień. Od Maryi mniszki uczą się wierności Bogu i ochotnego pełnienia Jego Woli. Szczególnym wyrazem przynależności do Maryi jest noszenie karmelitańskiego szkaplerza.

Duchowym ojcem zakonu karmelitańskiego jest starotestamentalny prorok Eliasz. Jest on wzorem człowieka ogarniętego żarliwym pragnieniem chwały Bożej, niepodzielnego serca, oddanego całkowicie kontemplacji i służbie Panu. Jak Eliasz siostry wierzą Bogu i pozwalają się prowadzić Duchowi Świętemu.

Kolejną ważną osobą w zakonie jest św. Józef, czczony jako niezawodny Opiekun i troskliwy Gospodarz. Jest Mistrzem życia duchowego, bo w swych dłoniach piastował prawdziwego Boga, adorował Go z miłością i poświęcił Mu całe Swoje życie.

Działalność:
Naśladując Chrystusa, który w Nazarecie pracował własnymi rękami, mniszki, poza czasem modlitwy, poświęcają się pracy, w miarę możliwości wykonywanej w samotności. W większości są to zwykłe zajęcia domowe: sprzątanie, gotowanie, pranie, szycie, praca w ogrodzie. Ponadto podejmują się pracy zarobkowej niewymagającej opuszczania klauzury: szyją ornaty, stuły, obrusy i bieliznę ołtarzową, wypiekają komunikanty, wykonują paramenty liturgiczne, różańce, figurki religijne, kartki okolicznościowe, wykonują religijne prace artystyczne, piszą ikony. Jednak ze względu na dużą ilość czasu poświęcanego modlitwie, mniszki utrzymują się głównie z jałmużny. Ich apostolstwem jest modlitwa za Kościół i świat i w intencjach im powierzonych.

Historia:

Historia zakonu rozpoczyna się w XIII wieku w Ziemi Świętej, na wzgórzach Góry Karmel. Duchowym ojcem Zakonu Najświętszej Maryi Panny z Góry Karmel jest św. Prorok Eliasz. Jego życie, pełne gorliwości o chwałę Boga oraz Jego rozmodlenie i wsłuchanie w łagodny głos Bożego Ducha stały się inspiracją dla pustelników, którzy wpatrując się w Jego wzór, gromadzili się na Karmelu, by w ciszy i samotności prowadzić życie przepojone modlitwą i żarliwą troską o Bożą chwałę. Byli to głównie rycerze, pielgrzymi i pokutnicy, którzy przybyli do Ziemi Świętej z Europy zachodniej w czasie wypraw krzyżowych. Duchowość inspirowaną prorokiem Eliaszem, wzbogacili gorącym nabożeństwem do Matki Bożej. Między rokiem 1206 a 1214 pustelnicy z Karmelu poprosili św. Alberta, łacińskiego patriarchę Jerozolimy, aby dał im regułę postępowania zgodną ze sposobem życia, który dotychczas prowadzili. W ten sposób powstała Reguła Karmelitańska oraz Zakon Braci Najświętszej Maryi Panny z Góry Karmel.

Niedługo później na skutek prześladowań ze strony Saracenów zakonnicy musieli opuścić Ziemię Świętą i w 1238 roku przybyli do Europy. Tu pojawiły się trudności, które zagroziły dalszemu istnieniu Karmelitów. Wtedy z pomocą przyszła Najświętsza Dziewica, która objawiła się św. Szymonowi Stock’owi, generałowi zakonu, zapewniając o Swej opiece nad zakonem oraz podając mu szkaplerz brązowego koloru z obietnicą, że kto w nim umrze nie zazna ognia piekielnego. Od tego czasu szkaplerz stał się znakiem opieki Matki Bożej nad Zakonem Karmelitańskim, a zarazem nową formą pobożności maryjnej w całym Kościele.

Żeńska gałąź zakonu powstała już w Europie ze wspólnot pobożnych kobiet żyjących pod kierunkiem Karmelitów. Za datę założenia przyjmuje się 1452 rok, gdy w oparciu o bullę papieską, ówczesny generał bł. Jan Soreth, formalnie przekształcił pięć wspólnot w pierwsze klasztory mniszek Karmelitanek. Odtąd rozpoczął się szybki rozwój żeńskiego Karmelu.

Karmelitanki Bose powstały w wyniku próby reformy zakonu, którego podjęła się św. Teresa od Jezusa, hiszpańska mniszka i mistyczka z klasztoru w Avila. Jeszcze przed narodzinami gałęzi żeńskiej, w wyniku upadku karności zakonnej, papież Eugeniusz IV zatwierdził złagodzoną regułę, która i tak była przestrzegana w sposób swobodny. Św. Teresa była tą, która dążyła do powrotu do surowości pierwotnej reguły. Mimo licznych trudności i sprzeciwów udało jej się doprowadzić dzieło do końca. Za datę powstania Mniszek Bosych Zakonu Najświętszej Maryi Panny z Góry Karmel przyjmuje się dzień zamknięcia klauzury pierwszego klasztoru reformowanego, którym był klasztor w Avila w 1562 roku. Św. Teresa od Jezusa pozostawiła po sobie pisma, w których ukazała drogę do zjednoczenia z Bogiem i dała świadectwo głębokich przeżyć mistycznych.

Głównym pomocnikiem św. Teresy w dziele reformy zakonu stał się św. Jan od Krzyża, który w 1581 roku dał początek zreformowanej gałęzi męskiej: Karmelitom Bosym. Św. Jan również prowadził głębokie życie wewnętrzne. Głosił konieczność całkowitego ogołocenia wewnętrznego, aby dojść do pełni zjednoczenia z Bogiem. Naukę swoją zawarł w dziełach mistyczno-ascetycznych. Owoce życia wewnętrznego św. Teresy od Jezusa, jak i św. Jana od Krzyża wzbogaciły charyzmat karmelitański. Mniszki chętnie czerpią też z duchowości tzw. małej drogi dziecięctwa duchowego św. Teresy od Dzieciątka Jezus, Karmelitanki Bosej żyjącej w XIX wieku w klasztorze w Lisieux we Francji, zwanej też Małą Tereską w przeciwieństwie do założycielki zwanej Teresą Wielką.

Dziś Karmelitanki Bose są największym w Kościele katolickim żeńskim zakonem kontemplacyjnym, liczącym ponad 11 700 mniszek. Klasztory nie są duże, gdyż święta reformatorka określiła maksymalną liczbę sióstr w jednym domu na 21.

Po Soborze Watykańskim II rozpoczęto w zakonie proces zmian, w wyniku którego zredagowano nowe konstytucje, według których styl życia utracił nieco ze swojej pierwotnej surowości. Nie wszystkim klasztorom przypadły one do gustu, co w efekcie doprowadziło do zredagowania drugiej wersji konstytucji, bardziej surowych. Zostały one zatwierdzone przez Kościół jako pierwsze - w 1990 roku. Konstytucje łagodniejsze zatwierdzono w 1991 roku. Klasztorom pozostawiono swobodę wyboru wersji konstytucji. Zdecydowana większość wybrała te łagodniejsze. Według nich żyje obecnie blisko 9900 mniszek w prawie 750 klasztorach na świecie. Konstytucjami surowszymi kieruje się ponad 1800 mniszek żyjących w około 140 klasztorach. W Polsce jedynie Karmelitanki Bose w Łodzi i Kaliszu przyjęły konstytucje z 1990 roku.
Oprócz powyższego zróżnicowania klasztorów istnieją jeszcze w USA dwa klasztory, w Elysburg i Valparaiso, w których Msza Święta oraz Liturgia Godzin sprawowana jest w klasycznego rytu rzymskiego (formy przedsoborowej). Można więc je zaliczyć do klasztorów tzw. tradycyjnych.

W łonie zakonu istnieją także klasztory greckokatolickie. Pierwszy taki został założony w Bułgarii w 1935 roku. Dwa znajdują się w Libanie i należą do Kościoła Melchickiego, z których pierwszy powstał w 1962 roku. Kolejny we Francji, ustanowiony oficjalnie w 1974 roku, dał on początek klasztorowi w Rumunii w 1994 roku. Następny znajduje się w USA, został założony w 1977 roku w łonie Rusińskiego Kościoła Greckokatolickiego; dał on początek w 2002 roku pierwszemu klasztorowi rytu bizantyjskiego na Ukrainie. Cechą charakterystyczną greckokatolickich wspólnot jest to, że wśród intencji modlitewnych mniszek, szczególne miejsce zajmuje prośba o jedność chrześcijan.

W przeszłości surowość życia Karmelitanek Bosych nakazywała im zakrywać twarz dodatkowym welonem podczas kontaktów ze światem, aby zachować wymóg odosobnienia od świata. W czasach przedsoborowych praktyka ta była powszechna. Współcześnie zachowywana jest jedynie w klasztorach, które przyjęły konstytucje z 1990 roku.