Zakony i zgromadzenia zakonne na świecie: Franciszkanie Konwentualni

Zakon Braci Mniejszych Konwentualnych (OFMConv)
Ordo Fratrum Minorum Conventualium
Ordine dei Frati Minori Conventuali (Francescani Conventuali)
Order of Friars Minor Conventual (Conventual Franciscans, Grey Friars)
Orden de Hermanos Menores Conventuales (Franciscanos Conventuales)
Ordem dos Frades Menores Conventuais (Franciscanos Conventuais)
Ordre des Frères Mineurs Conventuels (Franciscains Conventuels, Cordeliers)
Orden der Franziskaner-Minoriten (Franziskaner-Konventualen)
Orden der Minderbroeders Conventuelen
Орден Братів Менших Конвентуальних

Data i miejsce założenia:
1209 rok - Włochy

Założyciel:
św. Franciszek z Asyżu - Francesco Bernardone

Liczby: 4197 zakonników na świecie (w Polsce ok. 885) * dane z 2011 roku

Franciszkanie Konwentualni obecni są w krajach: Włochy, Polska, Niemcy, Dania, Szwecja, Holandia, Belgia, Francja, Wielka Brytania, Irlandia, Hiszpania, Portugalia, Malta, San Marino, Watykan, Chorwacja, Słowenia, Szwajcaria, Austria, Czechy, Słowacja, Ukraina, Mołdawia, Rosja, Litwa, Białoruś, Węgry, Rumunia, Bułgaria, Albania, Turcja, USA, Kanada, Meksyk, Kuba, Kostaryka, Jamajka, Salwador, Honduras, Kolumbia, Wenezuela, Brazylia, Ekwador, Peru, Boliwia, Paragwaj, Urugwaj, Argentyna, Chile, Burkina Faso, Ghana, Uganda, Kenia, Tanzania, Malawi, Zambia, Liban, Uzbekistan, Kazachstan, Indie, Wietnam, Chiny, Korea Płd., Japonia, Filipiny, Indonezja, Australia.

Dom generalny: Włochy (Rzym)

Habit aktualny:

W większości państw w Europie (m.in. Polska, Włochy, Niemcy, Francja, Rumunia, Chorwacja):
Czarny habit, przepasany białym sznurem z trzema węzłami (nowicjusze bez węzłów), pelerynka z kapturem, przy boku możliwa koronka franciszkańska.

W Ameryce Pn. i Płd., Afryce, Azji, Australii oraz w niektórych krajach w Europie (m.in. Wielka Brytania, Irlandia, Słowacja): Habit szary

Nowicjusze: biały sznur bez węzłów.

Duchowość:

Istotą franciszkańskiego powołania jest żyć w posłuszeństwie, w czystości i bez własności oraz zachowywać naukę i naśladować przykład Jezusa Chrystusa, czyli żyć według świętej Ewangelii. Św. Franciszek kładł nacisk na świadectwo życia Ewangelią, co zobowiązuje także do apostolstwa, którego przykład dał Pan Jezus, zarówno słowem, jak i czynem.

Duchowość franciszkańska ma rys kontemplacyjno-apostoslki i posiada kilka charakterystycznych cech. Przede wszystkim w jej centrum znajduje się Jezus Chrystus adorowany w tajemnicy Eucharystii, ale także Jezus Ukrzyżowany czczony w nabożeństwie do Męki Pańskiej.

Spośród wszystkich cnót Pana Jezusa franciszkanom szczególnie bliskie jest ubóstwo. Ubóstwo w życiu franciszkańskim przekształca się w miłość; bracia chcąc naśladować Chrystusa ubogiego, który narodził się w ubogiej stajni, który nie miał gdzie głowy położyć, i który na krzyżu został odarty ze wszystkiego co posiadał, jednocześnie uznają Go za jedyne bogactwo swojego życia.

Kontemplacja ubóstwa Boga uczy franciszkanów postawy pokory i prostoty. Bracia dążą do tego, by nie wynosić się nad innych, ale obierać dla siebie zawsze miejsce ostatnie, być tymi najmniejszymi spośród ludzi, ponieważ – jak mówił św. Franciszek - człowiek jest tylko tym, czym jest w oczach Boga i niczym więcej. To daje prawdziwą wewnętrzną wolność, której owocem jest charakterystyczna dla duchowości franciszkańskiej radość.

Kolejną cechą typową dla franciszkańskiego sposobu życia jest braterstwo. Bracia wyzbywając się miłości własnej, zwracają się ku wspólnocie, oddają jej swoją pracę i zdolności, aby zaradzać potrzebom współbraci. Duch braterstwa wyraża się także m. in. w tym, że wszyscy zakonnicy mają równe prawa i obowiązki, z wyjątkiem tych, które wynikają ze święceń kapłańskich. Hasłem zakonu jest: Pokój i dobro. Wcielanie w życie tych dwóch zasad jest gwarancją zachowania ducha braterskiego we wspólnotach między braćmi i z innymi ludźmi.

Ponadto duchowość franciszkańska kładzie nacisk na wierność Kościołowi Świętemu będącą fundamentem prawdziwego życia w wierze.

Reguła św. Franciszka

Działalność:

Apostolstwo zakonu skupia się na działalności duszpasterskiej, charytatywnej i naukowo-kulturalnej według wskazań miejscowego Kościoła. Franciszkanie Konwentualni prowadzą parafie, opiekują się sanktuariami i miejscami pielgrzymek, pełnią posługę sakramentalną zwłaszcza sakramentem Spowiedzi Świętej, głoszą rekolekcje i misje ludowe, podejmują się kierownictwa duchowego oraz opieki nad powierzonymi żeńskimi zgromadzeniami zakonnymi, szerzą duchowość i różne formy pobożności franciszkańskiej takie jak Franciszkański Zakon Świeckich czy Rycerstwo Niepokalanej. Zakonnicy włączają się również w działalność naukową na wyższych uczelniach, w apostolat z wykorzystaniem środków masowego przekazu, wydają czasopisma, prowadzą wydawnictwa, drukarnie, stacje radiowe. W niektórych krajach ponadto prowadzą szkoły katolickie. Do tradycyjnej dziedziny apostolstwa zakonu należy także szeroko prowadzona działalność misyjna.

Historia:

Początek zakonowi dał jeden z największych świętych Kościoła Katolickiego św. Franciszek z Asyżu (Franciszek Bernardone). Młodość spędził beztrosko, goniąc za sławą i zaszczytami świata. Zaczął jednak odczuwać, że wielkość, do której dąży nie jest tą wielkością, która jest mu przeznaczona. Był to początek jego nawrócenia.

W czasie jednej z długich modlitw w zrujnowanym kościółku św. Damiana w okolicach Asyżu usłyszał z krucyfiksu nad ołtarzem głos Pana: Franciszku, idź i odbuduj mój Kościół. Franciszek odczytał to wezwanie dosłownie i rozpoczął materialną odbudowę tego kościółka. Zrzekł się jednocześnie przed biskupem asyskim całego swojego majątku, ubrał ubogą tunikę i przez dwa lata prowadził życie pokutnicze i pustelnicze. Gdy usłyszał Ewangelię o rozesłaniu apostołów i o ich ubóstwie, rozpoznał w tych słowach własne powołanie i misję. Przepasał tunikę białym sznurem i zaczął wtedy nawoływać do pokuty. Z czasem zaczęli do niego dołączać inni mężczyźni zarówno dobrze urodzeni, jak i z warstwy plebejskiej; wszyscy żyli w braterskiej wspólnocie jako dzieci jednego Ojca.

Po pewnym czasie, w 1209 roku, udali się do Ojca Świętego Innocentego III po aprobatę swojego sposobu życia. Rok ten przyjmuje się za początek zakonu franciszkańskiego. Uzyskawszy ustne zatwierdzenie papieża oraz pozwolenie na nieskrępowane głoszenie pokuty rozpoczęli apostolstwo wędrowne, co było nowością w Kościele, gdyż do tej pory we wszystkich zakonach ślubowano stałość miejsca. Franciszkanie są więc pierwszym zakonem bez takiego zobowiązania, a bracia posyłani byli w różne miejsca według potrzeb. Franciszek jeszcze za swojego życia wysyłał braci do Afryki i na Wschód dając początek misyjnej tradycji franciszkanów.
Równolegle do wspólnoty męskiej zaczęła tworzyć się wspólnota żeńska pod przewodnictwem św. Klary, która zafascynowana ideałami Franciszka, postanowiła prowadzić podobny styl życia wraz z towarzyszkami, dając początek zakonowi klarysek.

Już od początku istnienia zakonu wśród braci uwidaczniały się różnice w rozumieniu franciszkańskiego sposobu życia; byli to tzw. gorliwi lub spirytualni oraz konwentualni. Od XIV wieku z konwentualnych zaczęły wyłaniać się nowe zreformowane wspólnoty. Te, które przetrwały utworzyły na początku XV wieku gałąź obserwantów, ciągle jeszcze będąc jednym zakonem z konwentualnymi.

W 1517 roku papież uznał, że niemożliwe jest dalsze istnienie dwóch gałęzi w ramach jednego zakonu. Rozdzielił więc obie gałęzie na dwa osobne zakony, każdy z odrębnym zarządem i strukturami. Obserwanci kładli nacisk na bardziej ascetyczny tryb życia, natomiast konwentualni prowadzili życie w licznych wspólnotach (konwentach) zakładanych zazwyczaj w dużych ośrodkach miejskich, koncentrując się na głoszeniu Ewangelii.
Franciszkanie Konwentualni w takim kształcie przetrwali do dziś; w łonie obserwantów zaś, pod wpływem dalszych pragnień powrotu do pierwotnego ideału franciszkańskiego, szybko zaczęły wyłaniać kolejne zreformowane wspólnoty. Podlegały one jednak przełożonemu generalnemu obserwantów (z wyjątkiem Kapucynów, którzy stali się autonomicznym zakonem i takim pozostają do dziś), choć cieszyły się nieco większą autonomią i odrębnymi statutami. W 1897 roku papież Leon XIII zniósł wszystkie odrębności w łonie obserwantów. Odtąd cały zakon posiada jednolite ustawodawstwo i jest dziś znany na świecie po prostu jako Franciszkanie (brązowi) lub Bracia Mniejsi.

W chwili wyodrębnienia, czyli w 1517 roku Zakon Braci Mniejszych Konwentualnych liczył ok. 30 000 zakonników, w 1680 roku było ich ok. 15 000, a w 1762 roku, a więc niedługo przed Rewolucją Francuską liczba zakonników wynosiła ok. 25 000. W 1889 roku było ich zaledwie 1481, liczba ta wzrastała, by w 1958 roku - niedługo przed Soborem Watykańskim II - osiągnąć liczbę 4170 franciszkanów. Po soborze ilość braci spadła do 3887, po czym zaczęła wzrastać osiągając w 2000 roku liczbę 4643 i znów zaczęła maleć do 4288 zakonników w 2011 roku.

Przez większą część historii franciszkanie – za przykładem swojego założyciela i pierwszych braci – nosili habit koloru szarego. Od II połowy XVIII w. upowszechnił się kolor czarny. Obecnie w wielu krajach powrócono do koloru szarego.

Do bardziej znanych polskich Franciszkanów Konwentualnych należeli m.in. o. Wenanty Katarzyniec oraz św. Maksymilian Maria Kolbe, założyciel Rycerstwa Niepokalanej oraz Niepokalanowa – klasztoru, który stał się ważnym ośrodkiem kultu Matki Bożej; przed wybuchem II Wojny Światowej mieszkało w nim aż 760 zakonników. Był to wówczas największy klasztor w Europie.